Skip to main content

Op de yogamat

Yoga? Is dat iets voor mij?’ Misschien heb je een beeld van yoga, omdat er zoveel over te doen is. Je zou er bijvoorbeeld op zijn minst erg lenig en zeer slank voor moeten zijn. En spiritueel. Of het beeld dat yoga een goede oplossing zou zijn om tot rust te komen, omdat je dat nooit goed geleerd hebt. Het zou bovendien goed zijn voor je gezondheid of zelfs een burn-out voorkomen. En in een yogales wordt iets met de adem gedaan. Er is vaak het idee dat mediteren en mindfulness andere methoden zijn, los van yoga, die met succes ingezet worden bij ziekten, burn-out en depressie. En een van de aannames over de lessen is dat er beginners en gevorderden zijn. Wat je beeld ook is, het artikel hieronder geeft een schets van het yoga-landschap en de diepere betekenis en achtergrond van deze levensfilosofie. 

Aan de vraag of yoga iets voor je is, gaat een vraag vooraf. Als aan yoga wilt gaan doen, wat is de daadwerkelijke reden daarvan? Het verschilt namelijk nogal of je naar een yogales gaat om een meer fysieke reden of om de spirituele en filosofische motieven. Dat vooraf helder krijgen, scheelt veel zoekwerk en teleurstelling. Zoek je yoga als een ultieme vorm om fysiek in shape te komen, dan zul je een goed adres vinden bij een sportschool die de combinatie pilates en yoga geeft. Hieronder gaat het over yoga zoals yoga bedoeld is, de vorm die ik in mijn lessen vooral tot uitdrukking breng.

op-de-yogamat

Ontspanning

Van mensen die op les komen, hoor ik vaak dat ze teveel prikkels hebben in het dagelijkse drukke en haastige bestaan. Of ze vertellen over een ziekte die ze hebben gekregen en die maar niet geneest. Lichaam en geest gaan vaak samen en yoga kan er wel wat mee, zo wordt gehoord. Kortom: mensen willen tot rust komen en / of beter worden en yoga kan daar een bijdrage in zijn. Yoga komt op een kruispunt in je leven. Drukte zit niet alleen buiten maar ook van binnen. Alsmaar malende gedachten zijn niet te stoppen, het lichaam heeft spanning en onrust en de omgeving die ook aandacht vraagt, is net teveel. In het boedhisme wordt de drukte van gedachten wel vergeleken met een “monkey mind”. Zoals een aap van tak tot tak beweegt, zo springen de gedachten van hot naar her en ze komen steeds in een rondgang terug. De wens echt tot rust te komen in jezelf komt dan op, maar hoe doe je dat? Stil worden en ontspannen is iets waaraan niet automatisch aandacht aan wordt besteed en tel de momenten van mobiel verkeer en de schermen erbij op, dan is er afleiding genoeg om niet naar de innerlijke behoefte te hoeven luisteren. Ontspanning in het spraakgebruik is vaak ook weer iets doen, bijvoorbeeld ontspannen tv kijken of een boek lezen.  Fysieke oefeningen combineren met de adem, alleen maar stilzitten of stil liggen op de grond en aandachtig zijn is dan een stap verder. En dat is wel precies wat yoga je leert. De eerste stap is je lichaam vertragen, letterlijk stil laten worden en gaan voelen wat er leeft en gaan luisteren naar jezelf. Yoga bengt je naar je gewaarzijn.

Een aantal decennia geleden was de wereld voor veel mensen kleiner, minder snel en er was vooral minder informatie beschikbaar. Online steeds beschikbaar en bereikbaar zijn, was er niet. Je moest fysiek in actie komen om iemand te spreken of te zien. In de weekenden was er ander vermaak om de stress van de week te verwerken en nieuwe energie op te doen. Op dit moment staan veel mensen steeds op “ontvangen”. Door mobieltjes er is op elk moment van de dag bereikbaarheid en informatie en de gemeenschap is groter en verder van huis. Wereldnieuws is meteen binnen en niet altijd positief. Dit leidt er onder andere toe dat  zelfs op jonge leeftijd er steeds meer mentale druk gevoeld wordt. Een interessant artikel daarover vind je hier. De informatiemaatschappij biedt grote mogelijkheden en kansen en geeft veel kennis en uitwisseling. De andere kant is het gevaar van overprikkeling, niet meer mee kunnen doen en opbranden, de burn-out.

Sporten, uitjes, verjaardagen, vakantie, feestjes, het lezen van een boek en luisteren naar muziek worden gezien als vormen van ontspanning. Maar het zijn nog steeds activiteiten zijn die je fysiek en mentaal geen echte rust en ontspanning geven, omdat je weer iets aan het doen bent. Deze activiteiten brengen je dus in de ‘doe-modus’. Ze geven zintuiglijke en mentale prikkels, die verwerkt moeten worden, hoe leuk ze ook zijn. Ze komen bovenop de “gewone” dagelijkse dingen. Zoals al eerder gezegd worden in de yoga deze activiteiten dan ook niet als ware ontspanning gezien.

Hoe vind je wel die ontspanning, waarin het lichaam èn je hoofd tot rust komen?  Yoga biedt je daar duidelijke technieken voor, die op lichaam en geest grote uitwerking hebben. De kanttekening hierbij is, dat yoga niet voor iedereen geschikt is en dat het niet voor iedereen werkt, hoezeer het op dit moment ook in de media voor iedereen aangeprezen wordt.

…De mobiel staat aan, we zijn op elk moment van de dag bereikbaar en er is een grotere community. Wereldnieuws is meteen binnen en jongeren hebben steeds meer mentale druk.

yogamat-adempauze

Yoga als medicijn?

Een kantelpunt in het leven, zoals rouw, ziekte, trauma is voor veel mensen een aanleiding te beginnen met yoga. Yoga is een mogelijkheid overprikkeld zijn, depressie, burn-out, vermoeidheid, slapeloosheid, het niet meer kunnen ontspannen of ziekte te verzachten of op te lossen. Er is een punt gekomen, waar het niet meer gaat zoals het ging. Ook in mijn leven is ziekte 30 jaar geleden de aanleiding geweest om yoga te gaan doen. Yoga is echter geen quick fix. Wat jarenlang opgebouwd is, kan niet met een paar lessen opgelost zijn, al zijn de wonderen de wereld nog niet uit.

De yogafilosofie gaat verder. Deze formuleert een  meer universeel antwoord op diepere behoeftes en vragen. Zulke vragen zijn bijvoorbeeld: Is mijn leven echt zo dat ik het overvol stop met dingen doen, of zit er een diepere zin achter mijn bestaan en is er een hoger doel? Wie ben ik achter al mijn gedoe? Wat is de betekenis van mijn ziekte? Wat wil ik betekenen? Zingevings- en betekenisvragen. 

Yoga geeft aanwijzingen en middelen naar een manier van leven, waarin je contact gaat maken met je innerlijke beleving en behoeftes. Je wordt aandachtig en oefent om in innerlijke stilte en ruimte te komen en zijn. De eerste oefeningen zijn fysieke houdingen, asana’s, die dusdanig uitwerken, dat het lichaam daarin en daarna kunt ontspannen. Uiteindelijk oefen je naar kracht en stabiliteit, adembeheersing en concentratie, zodat je lang in stilte kunt zitten. Meditatie is een wezenlijk onderdeel.

Door yoga te gaan beoefenen verandert je mindset. Je leert kalm te worden en te observeren. Je leert je in jezelf af te stemmen. En je leert kracht te vinden in jezelf en blij te worden met je (on)mogelijkheden. ‘Dus Astrid, dat is toch zweverig gedoe?’ is vaker dan eens de reactie die ik krijg. Alleen is je innerlijke beleving niet zo zweverig. Je innerlijk is een rijk landschap aan ervaringen en gevoelens. Kun je dat oordeel dus ontrafelen? Wat zit er voor een oordeel onder “zweverig”? 

Wat ook belangrijk is te weten, is dat yoga niet als medicijn of therapie is bedoeld, maar dat het ooit begon in de Indiase bossen waarin Indiase wijzen kennis van de natuur vergaarden….

Thuiskomen in jezelf

De oorsprong van yoga ligt in het oude India, waar de mensen nog afhankelijk waren van de natuur waarin ze leefden en waarvan ze afhankelijk waren. Door deze natuur waar te nemen, wisten ze dat mens, kosmos en natuur één waren. Wat daarboven is, is ook beneden en wat buiten is, is ook binnen. De oosterse filosofie plaatst de goddelijke krachten en het universele bewustzijn in de mens en plaatste daarmee het goddelijke in de mens. De wijzen leerden een deel van die natuurlijke krachten te beheersen. Ze leerden gebruik te maken van natuurlijke bronnen om een gezond en krachtig lichaam te behouden. En ze zagen dat de goddelijke staat van zijn, de grote innerlijke vreugde, bereikt kan worden met  oefeningen en rituelen.  Die werden met discipline, geduld, volharding en liefde gedaan. Uiteindelijk waren mensen in staat tot innerlijke bevrijding. Dit houdt in dat je een eenheid ervaart met alles wat er om en in je aanwezig is. Het één zijn met het hele universum, de staat van verlichting. Langzaamaan ontwikkelde zich in India de Veda’s, de oude filosofie die op schrift werd gesteld. De Veda’s beschrijven zoveel van het universum dat gezegd wordt dat je in geen duizend jaar uitgelezen raakt. Centraal is de vraag die je jezelf stelt: Wat is dat “ik”, dat ik steeds benoem? Wie of wat ben ik? Is er een onderscheid tussen mij en dat wat ik om me heen ervaar of is er eenheid?  Misschien denk je nu: ‘Astrid Eijgenberger, dit gaat me te ver.’ Dat mag. Alleen is het waarschijnlijk precies dat wat je zoekt op dat genoemde kruispunt in het leven, namelijk de eenheid in plaats van het eeuwige gevecht om je bestaan, de ziekte, de moeheid en de beperkingen. 

Centraal in de yogaschriften staan de yogasutra’s van Patanjali. Hij was een geleerde die in korte zinnen het wezenlijke van yoga vervatte. Het is een acht-voudig pad, waarin de stappen van yoga beschreven worden. Leefregels, oefeningen, ontspanning, concentratie en meditatie om uiteindelijk tot verlichting te komen. Een hele weg naar heelheid.

Yoga leert je met moed en mededogen naar jezelf te kijken en een oprechte beleving van jezelf te krijgen. Niet het ideaalbeeld, maar het totaal van je hele zijn. Het is een zoektocht naar en in jezelf, de innerlijke pelgrimsweg. Op jouw tijd en in jouw levensritme. En yoga geeft je daarbij de oude regels en inzichten van eeuwen geleden als handvat en houvast. 

Yogaoefeningen

Hoe ziet dan die yoga er praktisch gezien uit? Dat is een lastig te beantwoorden vraag en ik kan dan ook alleen vertellen wat ik je in mijn yogalessen te bieden heb. Er zijn namelijk net zoveel wegen in yoga als dat er mensen zijn. Je kunt op les bij iemand die vooral insteekt op krachtige fysieke oefeningen, zoals bij power yoga of Bikram yoga, of weer bij iemand die alleen meditatie beoefent. Maar meestal begint je eerste stap met het fysieke lichaam, want of je nu beweegt of stilzit, het lichaam komt voorop en door je lichaam kom je tot ervaringen. Met aandachtige yogaoefeningen verken je het lichaam vanuit voelen en ademen. Dat is wat je het meest bij bijvoorbeeld yoga online ziet of op yoga tv; de asana’s, die inmiddels postures en poses zijn gaan heten.

Maar onder dat fysieke wat zich het eerst laat zien, zit iets onzichtbaars. Je verbindt namelijk je lichaam met je geest. De betekenis van yoga is “onder het juk brengen” en ook “verbinden”. Door de oefeningen met de adem te verbinden, komt er stilte en ruimte. Dat heeft een uitwerking op je denken en je bewustzijn. Het denken is vaak ik-gericht en volgt patronen. Het denken veroorzaakt vaak lijden. Pijn is voorbij, maar de herinneringen worden herkauwd of gevolgd door verhalen over, waardoor de pijn toch verlengd wordt.

Hoe gedachten een situatie op heel veel verschillende manieren kunnen inkleuren is in dit filmpje mooi zichtbaar gemaakt. https://www.youtube.com/watch?v=uDg2tpqML7g Waarschijnlijk heb je uit je eigen leven voorbeelden te over.

Door yoga-oefeningen wordt je koker van waaruit je de wereld beziet en beoordeelt, ruimer en je gaat letterlijk ruimer, vrijer, opener en liefdevoller leven.

  • Yoga begint met zelfkennis. Dat is wat je in de wereld schept met wat je voelt en beleeft. Jij bent uniek en je voegt iets aan de wereld toe.
  • Yoga begint met jezelf helemaal en onvoorwaardelijk accepteren. Doorleef ook de kanten van jezelf die je afwijst.
  • Yoga leert liefdevolle compassie met jezelf. Er komt een ander soort beleving dan het oude patroon van controle en sturing.
  • Yoga brengt je bij je ware natuur van openheid en vertrouwen.
  • Yoga brengt je bij moed. Het vraagt moed om jezelf te ont-moeten.

De vorm van yoga die nu wordt beoefend, is een mix geworden van, als je geluk hebt, Indiase traditie met westerse invloeden. De kern blijft overeind: het hele universum is een groot verbonden geheel. Jij bent deel van dat universum en er is heelheid, volheid en liefde. Door je innerlijk af te stemmen is de ervaring van heelheid en verbinding te ervaren. Dan begint jouw heel worden uit welke klacht je ook maar hebt, ook zelfs als de ziekte of het gebrek chronisch blijkt te zijn. 

Hoe ziet een yogales eruit?

In de les is het eerst belangrijk in het lichaam te komen. Door de voeten stevig op de aarde te zetten, het bekken te ervaren en dan te voelen hoe je staat (de kracht in je wervelkolom), wordt de eerste verbinding met je lichaam gelegd. Door levensgebeurtenissen is het in het hoofd vaak druk en zijn de voeten koud. De aandacht omlaag in het lichaam brengen, laat het beter doorstromen. De volgende stap is de adem. De ademoefeningen geven je verbinding met je levensenergie. Ademoefeningen en pranayama (dit zijn ademoefeningen die werken met de levensenergie) geven een (energetisch) doorstromen van het lichaam.


Mediteren

Kalm en aandachtig worden door stil te zitten, aandachtig te zijn bij dat wat er op het moment is en bijvoorbeeld de adem te observeren. Dat valt niet mee, want de stem in je hoofd is gewend de overhand te nemen en de regie te bepalen. En er zijn veel activiteiten die leuker lijken dan de vierkante meter van de yogamat in stilte te verkennen.

Zit je eenmaal dan valt de onrust op en de leiding die gedachten nemen. Defusie (losmaken, ontbinden) van die gedachten kun je toepassen door deze innerlijke gedachtenstem een naam te geven, bijvoorbeeld “tante Bep”, de rechter, de perfectionist, de autoriteit. In de ACT-therapie is het een bewezen vorm om gedachten te zien voor wat ze zijn: ze komen en gaan en jij bent niet je gedachten. Jij hebt de regie over je gedachten. Yoga ziet gedachten ook als voorbijgaand en je leert je er niet aan te hechten. Het is een kwestie van geduldig te blijven oefenen en de resultaten zijn zoals door veel mensen ervaren wordt: meer rust, focus en balans.

Een keer in de drie weken kun je mee mediteren. We combineren yoga-oefeningen, zodat het lichaam voorbereid wordt op stilzitten, met een ontspanningsoefening of yoga nidra en we sluiten af met een meditatie, visualisatie of mindfulnessoefening. Het zijn prachtige avonden, waar je als een heel ander mens na afloop naar buiten stapt.

Yoga nidra

Een speciale meditatieve vorm van yoga is yoga nidra. De eerste kennismaking had ik in India en leerde daar de eerste beginselen. Het is de vorm van yoga, waarbij het lichaam slaapt en de geest wakker blijft. Gedurende de hele sessie lig je stil en volgt de instructies. Je neemt van tevoren een innerlijk besluit. Dat heet een sankalpa. Je zegt bijvoorbeeld in en tegen jezelf: “Ik ben gelukkig en compleet”. Dat positieve besluit herhaal je in stilte drie keer en dan beginnen de instructies met je aandachtig door het lichaam te leiden, met ademoefeningen en visualisaties. Als je yoga nidra veelvuldig oefent merk je op een gegeven moment dat je oude patronen en opvattingen, ongemakken en instellingen ongemerkt los hebt gelaten en dat je nieuwe structuren krijgt. De sankalpa met de oefeningen brengen ongekende veranderingen teweeg. Een podcast die ik veel heb gevolgd is van Karen Brody op https://www.soundstrue.com/pages/daringtorest-yoganidrameditations

Yoga nidra is een van de nieuwere hypes in yogaland, maar uit ervaring kan ik zeggen dat het waarschijnlijk ook komt, omdat het diepgaand werkt, echt ontspant en je verandert. Het is een innerlijke reset naar heelheid, voorbij angst en beperkingen van welke aard ook. 

Hatha Yoga en meer.

Bij Yogapraktijk De Adempauze in Dreumel ervaar je yoga zoals yoga bedoeld is. Ik geef les vanuit een Indiase traditie. Geleerd bij de Saswitha Opleiding voor Yoga en Wijsbegeerte. Later aangevuld met yogabijscholingen, zingevingstherapie bij de Academie voor Geesteswetenschappen in Utrecht en de yoga opleiding bij William Yang in Nijmegen, waar ik het begin leerde van de weg van moed en mededogen. Yoga is dus geen sport, maar een manier van leven. Je leert houdingen, ademen en bij jezelf thuis te komen. Je leert verdieping en waarachtig naar jezelf te luisteren. De fysieke oefeningen zijn niet het doel, maar een middel, waarbij het belangrijk is dat je je grenzen respecteert en niet hoever je in een houding komt. Soms vertel ik iets over de achtergrond van yoga of een oefening, maar het belangrijkste is wat jij zelf ervaart en dat steeds weer afstemt met en in jezelf. En dat is een weg die ik graag op ga met jou en alle andere vrouwen in mijn lessen. 

Yantra

Een bijzondere vorm van yoga is het tekenen en schilderen van yantra’s. Samen met Irma Jaspers-van Dijk heb ik er een yogaboek over geschreven. De titel is: “Yantra, een gestolde kosmische energie in vorm en kleur“. Het is een naslag werk en daarnaast een praktisch werkboek. Je kunt er zelf mee aan de slag Het maken van een yantra brengt je in de geheimen en de prachtige wereld van de kosmos, de planeten, astrologie en numerologie. Je leert wat jouw geboortedatum aan blauwdruk energie aan je heeft meegegeven en hoe je van die energie gebruik kunt maken.

Yantra komt uit de tantra en vormt samen met mantra een unieke manier om jezelf beter te leren kennen. 

Ervaringen van cursisten.

Cursisten in mijn praktijk zeggen:

“Astrid, nooit geweten van tevoren dat ik zo moe was, maar nu voel ik me een stuk beter”.

“Van jou heb ik geleerd dat als ik hyperventileer, ik toch veel hooi op mijn vork heb en dat er niks mis is met me. De adem is mijn richtingaanwijzer geworden.”

“Ik kan nu eindelijk eens mijn gedachten zien als van voorbijgaande aard en het wordt soms al stiller in mezelf”.

“Het ene uur yoga in de week neemt niemand me meer af”.

“Yantra schilderen leert me dingen over mijzelf en mijn omgeving die ik anders niet snel had ontdekt”. 

Er zijn zoveel wegen in yoga als dat er mensen zijn.

Grofweg kun je zeggen dat er twee soorten yoga zijn.
De eerste vorm is de populaire yoga bij een sportschool of een studio waarin de insteek fysieke beoefening van yoga is. En er zijn daarin talloze vormen van yoga. Je kunt kiezen uit trends en hippe vormen: hatha yoga, yin yoga, restorative yoga, power-yoga, vinyasa yoga, yoga met dieren, met of zonder yogamat, binnen of buiten, in de natuur op het gras, in de uiterwaarden of aan het strandje van de Waal, yoga op muziek of in stilte.

Men noemt het yoga doordat de nadruk ligt op de bekende  lichaamsoefeningen, zoals de zonnegroet, hondhouding, kaars. Het zijn de yoga poses of asana’s. Vaak, maar niet eens altijd, is er een combinatie met ademoefeningen en een ontspanning na afloop. Het lichaam wordt soepel en krachtig en er is op zijn minst een beleving van ontspanning. Deze vorm bestaat uit drie of vier onderdelen van het totale pad van yoga. Het pad van yoga bestaat uit acht stappen en had en heeft een ander doel. In dit uur tot een vorm van rust komen is belangrijk en mooi.

De andere vorm van yoga kun je vinden bij een yogadocent voor wie yoga een leefstijl is en die vaak een langdurig pad van beoefening is gegaan of (daarbij) een opleiding heeft gevolgd. Ik heb mijn opleiding vier jaar en meer gevolgd bij Saswitha (www.yoga-saswitha.nl) en bij andere gerenommeerde opleidingen in binnen- en buitenland. Yoga is voor mij een manier van leven geworden. Het achtvoudig pad van yoga, zoals lang geleden beschreven is door een wijsgeer die Patanjali heette is daarbij de leidraad. In die vorm is yoga bedoeld als middel om voorbij de beperkingen van het ego te komen en voorbij de drukte en het gedoe van de dag. De vraag die je erbij onderzoekt is: “Wie of wat ben ik nu echt?”. Ben ik die drukke doener, die van de ene naar de andere activiteit schiet of is er “iets” meer?

Begin gewoon

Als je begint met deze laatste vorm van yoga is alles nieuw. In mijn beleving is er geen onderscheid  tussen beginners en gevorderden in yoga. Dat is wennen als je dit voor het eerst hoort, maar yoga is het leven zelf en daarin zijn geen beginners en gevorderden.

Begin gewoon, je hebt een verlangen, een vraag en de enige manier om te ontdekken is iets te beginnen. Ervaar of yoga iets voor je is. Niet met een proefles, maar ga het aan en hoe langer je yoga beoefent, hoe meer je uit de beoefening kunt halen. Zie je lichaam en geest als een instrument. Het gaat om de aandacht die je in jezelf investeert. Niet door meer te gaan doen, maar door stiller en aandachtiger te worden. Hoe meer tijd je aan yoga besteedt, des te dieper worden je innerlijke ervaringen, des te groter je vreugde en innerlijke balans.

In mijn Yogapraktijk De Adempauze is het uitgangspunt: je veilig voelen, zodat je jezelf kunt zijn. Voel je veilig in de groep. Kom zoals je zelf graag wilt. Geen flitsende yogabroek, yogakleding, maar kleding waarin je je prettig voelt en gemakkelijk beweegt. Ook als yogadocente kies ik daarvoor. Yoga gaat niet om de materiële zaken, het gaat om: je lichaam en je geest te leren kennen en ontwikkelen.

De adem

De yoga verbindt de adem met het bewustzijn en het denken. Wist je dat je vrijwel nooit door beide neusgaten tegelijk ademt, maar dat je steeds iets sterker door een van de neusgaten ademt? Ben je je er bijvoorbeeld van bewust dat de adem steeds om de ongeveer anderhalf uur wisselt tussen het linker en rechter neusgat? Als je door je linkerneusgat ademt ben je intuïtief en gevoelsmatig scherper. Als je door je rechterneusgat ademt is je cognitieve kant meer actief. Door deze kennis toe te passen, kun je emoties reguleren, maar ook sterker voor de dag komen als zakelijkheid vna je gevraagd wordt.

Lig je ’s avonds te piekeren in bed, let dan eens op je adem. Door bijvoorbeeld de uitademingen langer te laten duren dan de inademingen en de adem rustig in de buik te laten ontstaan, krijg je vaak rust.

Mijn yogapraktijk heet niet voor niets “De Adempauze”. In de pauze van de adem (dus tussen het in- en uitademen en tussen het uit- en inademen) is een natuurlijke stilte waarneembaar, hoe kort het moment ook is. Daar is de natuurlijke stilte zo diep, dat ook de gedachten stilvallen.  Als je je concentreert op zulke oefeningen, valt het denken stil en dat heet meditatie.